Obezite, açık bir şekilde anlatmak gerekirse kişilerin ideal kilo düzeylerinin çok üstünde bir kiloya sahip olmaları durumudur. Aşırı kilolu bireylerde vücuttaki yağ dokusunun oranı artar ve bu durum obeziteye yol açar. Kişilerin obez olup olmadığının değerlendirmesinde VKİ (Vücut kitle indeksi) biriminden yararlanılır. VKİ değeri belirli bir değerin üstünde olan obez bireylerde pek çok hastalık için risk faktörünün arttığı gözlemlenmiştir. Bu sebeple obezitenin uzman bir doktor tarafından dikkatle izlenerek çeşitli yöntemlerle hastaların normal kilo değerlerine ulaşması sağlanmaya çalışılmalıdır.
Obezite, günlük yaşam biçimleri ve beslenme düzenlerinin değişmesiyle birlikte gün geçtikçe toplum içinde artan bir sıklıkla görülmektedir. Birçok hastalığın gelişiminin temelinde obeziteden şüphelenildiği için obeziteye, asla göz ardı edilmemesi gereken bir hastalık gözüyle bakılmalıdır.
Obezite Nasıl Sınıflandırılır?
Hastalardaki obezite durumunun teşhis edilmesi ve sınıflandırılmasında, VKİ değerine başvurulur. Bu değer, vücut ağırlığının; kişilerin metre cinsinden boyunun karesine bölünmesiyle elde edilir. Formülle belirtilecek olursa, “kg/boy uzunluğu(metre)x boy uzunluğu (metre)” formülü verilebilir. VKİ değerine göre hastaların kilo değerleri birçok sınıfa ayrılır:
- VKİ değeri 30’dan yüksek ve 35’ten küçük olan hastalar “Fazla Kilolu” olarak sınıflandırılır.
- VKİ değeri 35’ten yüksek ve 40’tan küçük olan hastalar “İleri Derece Obez” olarak sınıflandırılır.
- VKİ değeri 40’tna yüksek olan hastalar içinse “Morbid Obez” tanımlaması kullanılmaktadır.
- VKİ değeri 35’in üzerinde olan hastalar, klinikte “morbid obez” sınıfına dahil edilir. Bu terimdeki “morbidite” ifadesi, hastalık anlamına gelir. Daha açık bir şekilde ifade edilecek olursa VKİ değeri 35’in üzerinde olan hastalar birçok hastalık için normal insanlara kıyasla çok daha yüksek risk değerleriyle karşı karşıyadırlar. Ancak obezite için en yüksek riske sahip olan ve genellikle cerrahi operasyonların yapıldığı grup, 40 üstü VKİ değerlerine sahip olan gruptur.
Obeziteye Neden Olan Risk Faktörleri Nelerdir?
Obezitenin tedavi edilebilmesi için, obeziteye hangi nedenin yol açtığını anlamak son derece önemlidir. Doktor tarafından hastaların günlük yaşantılarının ve iç dünyalarının sorgulanması, bu nedenlerin irdelenmesi açısından oldukça yararlı olur. Çünkü obezite, yaygın kanının aksine sadece fazla yemek yemekten ileri gelemeyebilir.
Obeziteye sebep olabileceği düşünülen birçok risk faktörü bulunmaktadır. Bunlar:
- Psikolojik faktörler
Kişilerin psikolojik durumları, yeme alışkanlıkları ve beslenme düzenleri üzerinde oldukça etkilidir. Bu sebeple kliniğe aşırı kilo şikayetiyle başvuran hastaların psikolojik duygu durumları mutlaka doktor tarafından irdelenmelidir.
- Beslenme ve yaşam düzeni
Günlük kalori ihtiyacının çok üstünde beslenme, kilo alımına sebebiyet verir. Aynı zamanda hareketsiz bir yaşam düzenine sahip olan insanlarda risk altındadırlar. Çünkü az hareket eden insanların günlük kalori ihtiyaçları daha az olacaktır, bu da gün içinde ihtiyaçtan fazla kalori alma ihtimalini artıran bir durumdur.
- Uyku durumu
Yapılan bilimsel çalışmalar, kişilerin sahip oldukları uyku alışkanlıklarıyla kilo değerleri arasında bir bağlantı olduğunu ortaya koymuştur. Yeteri kadar uyumayan kişilerde, vücutta çeşitli hormonların salınım döngüsünde normalden kaymalar meydana gelebilir; iştah hormonlarının salgısı artabilir veya bazı metabolizmal hormonların işlevlerini yerine getirmeleri engellenebilir. Bu durum da kişilerin sürekli kilo almalarına sebep olabilir. Bu sebeple de obeziteyle savaşta yeteri kadar uyumanın büyük bir yeri olduğunu söyleyebiliriz.
- Hormonal bozukluklar
Vücut metabolizmasında ghrelin, leptin, insülin gibi hormonlar görev alır. Bu hormonların görevleri, iştah durumunu ve kan şekerini düzenlemektir. Bazı kişilerde bu hormonlar belirli sebeplerle az veya çok salgılanabilir, bazı durumlarda ise işlevlerini yerine getiremeyebilirler. Bu durumda kişilerde bazı yeme bozuklukları meydana gelebilir veya yeme düzenleri normal olmasına rağmen sürekli kilo almaya devam edebilirler. Bu bozuklukların tespiti için kanda hormon değerleri ölçümünün doktor tarafından hastalara yaptırılması gereklidir.
- Genetik geçiş
Yakın derece akrabalarda obezite varlığı, hastalığın kişilerde görülme riskini önemli ölçüde artırabilir.
- Obeziteye yol açabilecek ilaçların kullanımı
Kortizon ilaçları gibi; kan şekerinde artışa, vücutta yağ birikiminin artışına sebep olabilecek ilaçların kullanımı da obeziteye sık yol açan nedenler arasındadır. Doktorlar ve hastalar bu tarz ilaçların kullanımında obeziteyi de göz önünde bulundurarak bir plan yapmalıdırlar.
- Çevresel faktörler
Kişilerin çevrelerindeki insanların beslenme ve hareket düzeyleri obeziteye yol açabilecek düzeyde olabilir. Çevrelerinden etkilenmemeleri neredeyse imkansız olan insan türü için de bu durum obezite için büyük risk faktörü oluşturur.
Obezite Hangi Hastalıklara Yol Açabilir?
Obezite, vücut metabolizmasının doğru şekilde çalışmasını engelleyen bir hastalıktır. Ayrıca günümüzde yapılan klinik çalışmalar, obezitenin çok fazla sayıda hastalığa sebep olabileceğini ortaya koymuş durumdadır. Tip 2 Diyabet (şeker hastalığı) hastalarının yaklaşık %70-80 gibi bir oranının obez oldukları görülmüştür. Ayrıca hipertansiyon (yüksek tansiyon) için de obez hastalar artmış risk grubundadırlar. Obezitenin en sık sebep olduğu hastalıklar, metabolik hastalıklar ve kalp-damar hastalıklarıdır.
Özellikle sindirim sistemi ve üreme sisteminde görülen kanser türleri için obezite büyük bir risk artışına sebep olur. Astım benzeri solunum yolu hastalıkları, kas-iskelet sistemi hastalıkları, kalp krizi gibi sorunların da temeline inildiğinde; obezitenin bu durumların kaynağı olabileceği saptanmıştır.
Obezite İçin Tedavi Seçenekleri
Obezitenin diğer hastalıklara yol açmaması adına tedavi edilmesi oldukça büyük önem taşır. Obezite tedavisi için birçok tedavi seçeneği bulunur:
- Egzersiz ve diyet düzeni
Düzenli yapılacak egzersizler ve doktor tarafından hastalara önerilen diyet düzenlerinin takip edilmesi, obezite durumunu ortadan kaldıracak önemli bir seçenek olarak sayılabilir. Böylece hastalar, sağlıklı bir şekilde normal kilo değerlerine kavuşabilirler. Ancak bu yöntemle kilo veren hastaların büyük çoğunluğu, kaybettikleri kiloların bir kısmını iki yıl içerisinde geri alırlar. Bu sebeple egzersiz ve diyet seçeneği, düzenli bir şekilde uzun süreler boyunca uygulanması gereken bir yöntemdir.
- Cerrahi ve Endoskopik Yöntemler
Cerrahi yöntemler veya bariatrik cerrahi, genelde 40 üstü VKİ değerine sahip hastalarda tercih edilir. Ancak başka sağlık sorunlarının eşlik ettiği, 35 üstü VKİ değerine sahip hastalarda da cerrahi yöntemlere başvurulabilir. Hastanın vücut kitle indeksi, yağ oranı, cinsiyeti, hastalık öyküsü ve detaylı testler ve kontrollerden sonra doğru tedavi yöntemine karar verilir.